Startpunt/eindpunt: station Den Bosch, aantal kilometers: 20, horeca onderweg: diverse mogelijkheden in en om Den Bosch
De Paadjesmakers
Rond Den Bosch kun je prachtig wandelen. De routemakers Marie José van der Linden en Maarten Sterneberg van de Paadjesmakers ontwikkelden een aantal fraaie wandelroutes in en om Den Bosch. Wij gingen op pad met de route “Haverleij en Engelermeer” uit de wandelgids “Wandelen in de omgeving van ’s Hertogenbosch”, een gevarieerde wandeling door het natuurgebied Moerputten, langs het Engelermeer en door de vinexwijk Haverleij.
Het Paleiskwartier en de Paleisbrug
De wandelroute startte bij het centraal station van Den Bosch. Het was een grijze dag en de voorspellingen waren bewolkt met hier en daar een druppel regen. Dit deed ons uiteraard niet onthouden om deze 20 kilometer lange wandeling aan te vangen. We liepen langs het spoor richting het Paleiskwartier en de Paleisbrug.
“Onderdeel van de Spoorzone van Den Bosch is het Paleiskwartier. Een wijk met onderwijsinstellingen, woningen, overheidskantoren en bedrijven. In 1994 sloeg men de eerste paal in de grond voor een kwartier met architectonische hoogstandjes zoals de Armada, de Van Landschottoren en het Stedelijk Gymnasium. In 2015 opende men de nieuwe Paleisbrug, de Bossche High Line, die een nieuwe verbinding is met het centrum van Den Bosch.“
We namen de trappen om op de Highline van Den Bosch te komen. De 255 meter lange brug van de architect Benthem Crouwel verbindt het Paleiskwartier met de historische binnenstad. De Paleisbrug, die 2015 werd geopend is de tweede “parkbrug” ter wereld. In 2009 bouwde men in New York de eerste High Line. De landschapsarchitect Piet Oudolf ontwierp net als in New York het park van de Paleisbrug.
Een aantal jaar geleden liepen we al eerder over deze architectonische brug van cortenstaal. Toen was het hoog zomer en kwam de beplanting op de brug meer tot zijn recht. Met het druilerige weer kwam de beplanting, van Oudhof minder goed uit. Hij heeft de brug met drie zones ingericht. In deel meer richting het Paleiskwartier staan meer bosachtige planten, boven het spoor lage staat beplanting en meer richting het stadscentrum zijn bomen geplant.
Natuurgebied Moerputten
Met de stalen trap verlieten we de Paleisbrug en liepen we de stad uit en wandelden we richting het natuurgebied Moerputten. We wandelden onder een viaduct door en liepen over een dijk langs het ziekenhuis het Jeroen Bosch Ziekenhuis. Aan elke boom langs de route hingen groene vogelhuisjes met teksten als “Zorghelden bedankt!”. Het was druk op het wandelpad. Ondanks het grijze weer waren veel wandelaars op de been. We wandelden even dat rechte pad langs het ziekenhuis en passeerden het bord van het natuurgebied Moerputten. Het natuurgebied is moerassig met veel grote plassen. Het leek met het druilige weer of we in het landschap van de kunstenaar Jan Mankes liepen.
In dit veenachtige gebied werd vroeger turf gewonnen. Door het gebied lag een spoorlijn dat de Halvezolenlijn genoemd werd. Het kreeg deze naam, omdat over het halfspoor schoenen werden vervoerd voor de schoenenindustrie in Waalwijk.
We verlieten het rechte pad en gingen met een steile trap naar beneden. De treden waren glibberig door de natte bladeren. Stapje voor stapje ging ik de trap af. Een jonge man liep ons tegemoet en raadde ons aan om het modderige pad te mijden en het graspad naast het prikkeldraad te nemen. We volgden even dit pad waarna we toch langs het prikkeldraad moesten om onze route te kunnen vervolgen. We moesten een gammel hek over, maar dat leek knap ingewikkeld. We hadden geen grip en we kukelden bijna voorover. Twee vrouwen voor ons pakten het makkelijke pad en na een poging om over het wiebelige hek te komen deden we dat ook maar.
We liepen verder het moerasgebied in en we namen een vlonderpad tussen struiken. Door het regenachtige weer waren de takken van de bomen voorzien van mos. Het deed me denken aan de wandeling, die we ooit in een bosgebied in Zuid-Frankrijk maakten. Op het smalle houten wandelpad moesten we een jongen en een meisje passeren. We kwamen op een dijk en we waren bepaald niet de enigen, die hadden bedacht om een wandeling in dit gebied te maken. Ouders met kinderen, koppels en wandelaars met hond liepen voor ons.
In de verte zagen we de grote gele spoorbrug, waar sinds 2006 een wandelpad overheen loopt. We betraden de 600 meter lange brug. Mijn voeten gingen over de metalen platen van de overspanning. Midden op de brug bekroop me hetzelfde gevoel dat ik ooit had toen ik op de imposante metalen brugverbinding over de rivier de Douro in Porto had. Het gevoel dat ik door de metalen platen zou zakken en meters naar beneden zou vallen. Dit sentiment was natuurlijk volkomen irreëel en probeerde dit snel uit mijn hoofd te krijgen. Zo ver ik kon kijken zag ik het gele ding dat midden in het moerassige landschap lag.
We naderden het einde van de brug. Het was fascinerend dat we de enigen waren, die het einde van de brug bereikten. De meeste wandelaars waren in het midden omgekeerd. We wandelden verder over een rechte dijk waar we nog over een mini variant gingen van de Moerputtenbrug.
We gingen met een trap van de hoge dijk af en liepen richting de grote weg. Een man met een witte herder liep ons tegemoet. Het was echt nog een jonge hond. Hij was vrolijk aan het spelen met een tak totdat hij ons in het vizier kreeg. De man had nauwelijks controle over het grote beest en dat baarde me enigszins zorgen. Ik zag het al voor me dat ik midden op het modderige pad lag met twee modderige poten in mijn gezicht. Het baasje trok de riem strakker aan en het witte beest begon te steigeren toen we het dier passeerden.
Haverkampen en Biessertpolder
We staken de grote weg over en kwamen in het plaatsje Vlijmen. Wat we overigens echt aanraakten, want binnen een mum van tijd verlieten we de bebouwde kom alweer. We wandelden door een klein natuurgebied Haverkampen. Nu was het hier uitgestorven, maar bij beter weer wordt er volop gerecreëerd en gevist in dit gebied. We wandelden om de visvijver heen en we namen en modderig pad. Mijn wandelschoenen zakten weg in de zachte ondergrond. Al gauw lieten we het drassige pad achter ons en wandelden we verder over een asfaltpad door de Biessertpolder. We streken heel even neer bij een bankje om wat te drinken. Het begon te miezeren en we besloten ons wandeling weer te hervatten.
Engelermeer
We wandelden langs een open slagboom, die aan het begin van de weg naar het Engelermeer stond. We stapten op het verharde pad richting het meer. Het gebied van verlaten en er heerste een desolate sfeer. Dit eenzame gebied had prima gepast in het boek “de Treurtrips” van Mark van Wonderen. We liepen langs het uitgestrekte meer. Boven het water cirkelden kokmeeuwen en op het water dobberden meerkoetjes. We struinden over een lang pad tussen elzenbomen door. Aan de bomen hingen katjes, die nat waren geworden door de regen.
Op een vlonder stond een meneer, die brood naar de hongerige vogels gooide. De meneer liep terug naar zijn fiets om nog meer spijs voor de vogels te halen. Ik ging even op de wiebelige vlonder staan. De houten plankjes zakten wat weg onder mijn schoenen. Deze slootplank had zijn beste tijd gehad. We wandelden verder over het pad tussen de treurige elzenbomen en passeerden een monumentje voor het babylijkje dat in 2007 nabij het meer is gevonden. De burgemeester noemde het kindje “Engel van ’t Meer”. We gingen van het asfaltpad af en volgden een “natuurpad” langs het meer. Het wandelpad was bij droog weer beter te doen dan de regenachtige dagen van de afgelopen tijd. Het was echter glibberen en glijden en de modder stond inmiddels tot mijn bovenbenen. We volgden enige tijd dit pad.
We kwamen bij een klaphek en gingen een begrazingsgebied in. We wisten niet wat we voor beesten zouden tegenkomen, dus we lieten ons verrassen. Tussen lage bebossing zagen we een clubje met harige Nederlandse landgeiten. Het hoefdier met bont gevlekte winterjas was niet onder de indruk van ons. Sterker nog ze keken niet op of om, toen we de dieren met monumentale horen rakelings voorbijliepen. We moesten nog even door de drek lopen en omdat ik ook zo vies was geworden, interesseerde het me ook niet meer waar ik mijn voeten instampten.
Haverleij
We stonden aan de rand van plaats Engelen bij de vinexwijk Haverleij. Lang geleden stond op deze plek het Slot Bloemendaal. Van het slot is niets meer terug te vinden. Nu is er in Engelen een vinexwijk herrezen met acht moderne kastelen. De wijk is naar ontwerp van stedenbouwkundig architect Sjoerd Soeters.
We kwamen de wijk binnen bij het Kasteel Zwaenenstede. De eigenlijke wandeling ging aan dit kasteel voorbij, maar wij liepen even het hofje in. Het kleurrijke kasteel is van de Italiaanse architect Adolfo Natalini. We liepen het hofje uit en passeerden het kleurrijke Kasteel Daliënwaard van de architect Franz Demblin. In de verte zagen we het Kasteel Leliënhuyze met zijn zwarte hoektorentjes liggen. Dit kasteel is van Sjoerd Soeters zelf en roept het idee van een ridderkasteel op. De route liep langs deze kastelen.
Het enige kasteel dat we gingen bezichtigen was Slot Haverleij, waar de wijk naar is vernoemd. Het kent ongeveer 450 woningen en is van de architecten Krier & Kohl. We liepen de toegangspoort van het kasteel binnen. Aan de zijkant wapperden twee vlaggen en we stonden even stil bij de maquette.
Naast Haverleij lag een golfbaan, waar een man tegen een golfballetje aan sloeg. We liepen tussen de huizen door en streken even neer bij een pleintje waar een basisschool aan lag. Ondanks dat de kasteelelementen goed waren doorgevoerd in dit slot, vond ik het vrij stenig aanvoelen. Het groen van de wijk lag met name als een soort groene slotgracht om de kastelen heen.
We begon weer licht te regenen en we besloten om onze route te vervolgen. We verlieten de vinexwijk en we wandelden over een recht pad tussen bomen door langs de rivier de Dieze.
Het was een behoorlijke tippel zo aan het eind van de route en we waren nog niet begonnen aan de finale van de wandeling. Op de rivier voer een groot vrachtschip. We kwamen bij een ophaalbruggetje dat we over gingen. We passeerden het landhuis Meerwijk met zijn trapgevel.
Ertveldplas
We wandelden verder over een dijkje en kwamen uiteindelijk bij het natuurgebied Ertveldplas. Mijn schoenen waren blijkbaar niet modderig genoeg en mijn wandelschoenen zakten weer weg in het volgende drassige gebied. In de zwarte smurrie zagen we de hoefafdrukken van groot vee. We laveerden tussen de grote vlaaien heen en in de verte zagen we de boosdoeners grazen. De harige vrienden, die in dit gebied te vinden zijn, werden vergezeld door Koningspaarden, die we aan de andere kant van het natuurgebied vonden. Om het gebied uit te komen was nog wel een hele toer. We moesten met een houten stapje over prikkeldraad heen. Ik was blij dat ik voldoende grip had met mijn wandelschoenen, want het hout was door de modder behoorlijk glad geworden.
We gingen over een smal paadje achter woonboten langs en kwamen bij een industriegebied uit waar ik liever niet in het donker zou willen rondwandelen.
Gouden netkous
We hadden het laatste deel van de wandeling ingezet en voordat we weer terugkwamen bij het startpunt van onze wandeling, ging de route nog over de architectonische Gouden netkous naar ontwerp van de architect Marius van den Wildenberg. Vaak had ik deze spoorbrug vanuit de trein gezien en vond het erg leuk om zo tussen de Wybertjesbrug zoals deze in de volksmond genoemd wordt, te lopen.
Wandelroute
Wil je deze afwisselende wandeling met natuur en architectuur rond Den Bosch ook eens wandelen? Kijk hier voor de wandeling en hier voor de wandelgids voor nog meer fraaie wandelingen rondom de Brabantse hoofdstad. Wil je graag een vinexwandeling maken door de vinexwijk Haverleij. Kijk hier voor de wandelmogelijkheden.
Volg me ook via
Vera Wandelt 