Jonkheer Meyster ontdekte op de Leusdeurheide een meer dan 7000 kilo zware kei. Hij sloot een weddenschap af met zijn vrienden en op 7 juni 1661 trokken 400 inwoners van Amersfoort de enorme steen op een slee naar Varkensmarkt. Amersfoort dankt zijn bijnaam Keistad aan deze gigantische steen, maar van 10 september 2022 tot en met 8 januari 2023 verandert de Keistad even in de Brickstad. Amersfoort brengt met de tentoonstelling “Baksteen, Brick” in de Kunsthal KAdE en een wandelroute langs bijzondere bakstenen folly’s in de stad een ode aan dit bouwmateriaal.

Brick in museum KAdE

Aan de hand van mijn telefoon wandel ik de baksteenroute. Ik start de wandeling bij het Eemplein bij museum KAdE. De groepstentoonstelling “Baksteen, Brick” is verspreid over twee locaties; de kunsthal KAdE en de Elleboogkerk.  De mevrouw van het museum scant mijn museumkaart en ik betaal een toeslag, waarmee ik ook meteen de expositie in de Elleboogkerk kan bezoeken.

Ik wandel langs de wereld van de bakstenen. Het bouwmateriaal is in vele vormen tentoongesteld in de verschillende expositiezalen van KAdE. Zo zijn er schilderijen, foto’s, filmmateriaal en sculpturen over baksteen.

Bij de expositie besteedt men ook aandacht aan mijn favoriete bouwstijl, de Amsterdamse School. Deze stijl is bekend om zijn gebruik van bakstenen. Voor de gebouwen werden niet de perfecte en ideale bakstenen gebruikt, maar “misbaksels”, die ruig en onregelmatig waren gebakken.

Gebruik van misbaksels bij de architectuur van de Amsterdamse School

Ik sta even stil bij de bakstenenmuur uit de gevangenisscène uit de Clockwork Orange van regisseur Stanley Kubrick. “Zou baksteen en Stanley Kubrick ook een woordspeling zijn?” vraag ik me af.

Buiten op de kade staan kindjes met rode mijters en pietenmutsen. “Zie ginds komt de stoomboot”, zingen de kleintjes luidkeels en op de brug over de Eem “het Sasje” speelt een pietenorkest. De route gaat over de kade, maar ik kies ervoor om even om te lopen richting de voormalige Prodentfabriek.

“De Oude Prodentfabriek werd geopend in 1937. In eerdere jaren werd er naast tandpasta ook schoensmeer, deodorant en shampoo gemaakt en in de laatste jaren alleen maar tandpasta. Na de overname van de productie door Unilever werd het in 2011 overgeplaatst naar Frankrijk. Vanaf 2013 is de oude Prodentfabriek een ontwikkelingsproject de Nieuwe Stad dat plaats biedt voor allerlei innovatieve ideeën en bedrijven. Zo ook het Lokaal, waar streekproducten centraal staan.”

Koppelpoort met veel formaten baksteen

Ik passeer het Lokaal en maak een rondje door de winkel met lokale lekkernijen. Ik wandel terug naar de Eem waar ik me inmiddels een weg kan banen tussen de ouders en kinderen. Ik loop langs het water en ik heb de karakteristieke Koppelpoort met veel formaten baksteen in het vizier.

“Naast de Koppelpoort, één van de bekendste gebouwen van Amersfoort, is de Katoendrukkerij gevestigd in de Volmolen. Bij De Katoendrukkerij kun je verschillende workshops en masterclasses volgen waar je leert afdrukken met houten handgemaakte drukblokken op papier of textiel. Naast de werkplaats heeft De Katoendrukkerij twee fraaie 2-persoons gastenkamers met een fantastisch uitzicht op de historische Koppelpoort en de Eem.”

De route gaat door het fraaie Plantsoen Noord, dat is ontworpen door Jan David Zocher jr. Het is een bijzonder warme dag voor november. De zon schijnt door de bomen, die in herfsttooi staan.

Even verlaat ik het plantsoen en kom langs Snackbar Flintstone, waarbij de bakstenenmuur is versierd met talrijke vogelhuisjes. Op een rotonde zie ik de enorme stalen stier van kunstenaar Thijs Trompert.

Folly Macon Mêtis van Olivier Goethals

Ik ga weer verder door het groen en kom bij de reconstructie van de Tweede Stadsmuur van Amersfoort, waar ik de folly  “Macon Mêtis, de schrandere bouwer” van architect Olivier Goethals zie. De architect van dit kunstwerk is een reflectie van het herstel van de oude historische stad Amersfoort.

Folly ATMosphere van ATM

Niet ver van het werk van Goethals staat in het Zocherplantsoen de folly ATMosphere van kunstenaarstrio ATM. Ook Thijs Tompert van het kunstwerk de Stier behoort tot dit gezelschap. Ze laten met donkerpaarse baksteen zien hoe ooit de oude stadsmuur eruit heeft gezien. Als ik in het ronde bouwwerk sta, dan geeft het zonlicht dat door de gaatjes schijnt, een prachtig effect.

Oude bakstenen muurhuizen

Ik verlaat het Plantsoen en wandel de oude binnenstad in. Via een stenen brug kom ik bij de oude muurhuizen.  

“De muurhuizen zijn gebouwd in 1500 van het materiaal van de oude muur langs de lijn waar de oude stadsmuur heeft gestaan. Je hebt er ook een aantal bekende muurhuizen zoals De Bollenburgh, het huis waar de raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt zijn jeugd doorbracht”

Bij de Scherbierstraat verlaat ik de eeuwenoude muurhuizen. In dit schattige straatje bezoek ik even de spellenwinkel de Spellenpoort en werp ik een blik in het winkeltje van Kattencafé van Amersfoort.

De route gaat verder door de oude historische centrum en kom ik het over het Lieve Vrouwenkerkhof. Bij de Langegracht bezoek ik bij de Elleboogkerk de twee tentoonstelling over Brick.

Bakstenen sculpturen in de Elleboogkerk

In de neoclassicistische Elleboogkerk, die in 2007 door een brand werd verwoest, bezichtig ik twaalf bakstenen sculpturen van hedendaagse kunstenaars. Ik vind dat de uiteenlopende werken indrukwekkend zijn opgesteld in de grote ruimte van de hallenkerk.

Zo is er een tafeltennistafel van Joost van den Toorn met een stenen muur als net en een stapel stenen met een hand eruit van de kunstenaars Koen Mulder, Peter Land en Ugo Rondinone.

Brick bij Museum Flehite

Ik wandel weer terug naar de Eem en kom langs een laatmiddeleeuws muurhuis met een trapgevel en rood- en witte luiken. In dit muurhuis is nu het Museum Flehite in gevestigd. Voor het museum, dat ook uit bakstenen is opgetrokken, staat een smal bakstenen kunstwerk.

Folly het labyrint van verlangen van Floris Alkemade

De bakstenenroute eindigt bij de folly “het labyrint van verlangen” van architect Floris Alkemade. Hij liet zich inspireren door het plattegrond van de Ikea-winkels. Op het kunstwerk spelen kinderen. Ik ga even op het stenen doolhof staan om het werk enigszins te kunnen fotograferen.

Eerlijk Italiaans eten bij Riposo

Ik sluit de dag af met een eenvoudig, maar overheerlijk viergangendiner bij het Italiaanse restaurant Riposo aan het plein de Hof. Ik ben vrij vroeg en de eerste klant als ik binnenstap bij Trattoria Riposo.

“di Riposo” betekent in alle rust

In het weekend serveren ze één menu en ik laat me verrassen. De kok maakt op enkele meters van mijn tafel een bord antipasti met Italiaanse worst en kaas voor me klaar, gevolgd door een salade, een pasta en een tiramisu van limo cello.

Ik sluit het diner en de geslaagde wandeling af met een cappuccino. Het is inmiddels donker en ik wandel terug naar het station. Nog eenmaal kom ik langs de Koppelpoort en nu verlicht!

Baksteenroute

Wil je ook eens de meest bijzondere bakstenenplekken van Amersfoort ontdekken? Kijk hieronder voor de wandelroute baksteentour. Het boekje met de baksteentour is voor €4,50 te koop in de KAdEShop. 

Wil je nog meer steengoede wandelingen lopen? Kijk hieronder voor de wandelgids “Steengoede wandelingen” met tien wandelingen langs gevels en groeves.

Volg me ook via 

• Facebook
• Instagram
• Twitter