Helpmanpad, wandelen op de grens van Groningen en Haren

Startpunt/eindpunt: station Groningen Europapark, aantal kilometers: 12,5, horeca onderweg: Paviljoen Sterrebos, Brasserie Harkema en Brasserie De Leyhoeve

Wandelen buiten de binnenstad van Groningen

Routemaakster Marycke Naber heeft al verschillende wandelgidsen op haar naam staan. Zo bracht ze onlangs de gids “Wandelen buiten de binnenstad van Zwolle” uit en maakte ze de gidsen “De mooiste landgoedwandelingen in de Achterhoek” en de gids “Twentse kruistochten”. Voor de stad Groningen heeft ze de gids “Wandelen buiten de binnenstad van Groningen” gemaakt. Wij wandelen één van haar routes door de Groningse wijk Helpman en door het buurtschap Essen. Ik vind het een afwisselende wandeling op de rand van stad en land met vele fraaie natuur en architectuur.

Willemstraat

De oorspronkelijke wandeling start bij het station Groningen Europapark. Wij lopen vanaf het centraal station van Groningen langs het spoor naar de start van de wandeling. We komen langs de aardige Willemstraat.

De geschiedenis gaat hier terug naar 1876, waar men deze arbeidswoningen bouwden. Het complex werd in 1919 gekocht door de fietsfabriek Fongers, die vanaf 1897 gevestigd was aan de Hereweg in Groningen. De woningen waren voor het personeel van de fabriek.

De Kempkensberg en Paviljoen Sterrebos

We starten de wandeling bij de Kempkensberg, het gebouw van de Dienst Uitvoering Onderwijs. Het wordt ook wel het cruiseschip genoemd. Het pand van de DUO is van de hand van architectenbureau UNStudio.

Naast het golvende gebouw vind je Paviljoen Sterrebos. Twee jaar geleden genoten we hier al van een vijfgangendiner. De dag voor de wandeling aten we hier voor de tweede keer. Ze hadden het concept iets veranderd, maar het eten was weer subliem.

De tuin rond de Kempkensberg is ook een lust voor het oog. Het is ontworpen door Lodewijk Baljon Landschapsarchitecten. Er staan hier zo´n 50.000 vaste planten.

“De tuin is openbaar toegankelijk en de tuinontwerpster Rixt Gosliga geeft frequent rondleidingen. Kijk hier voor meer informatie over de rondleidingen.”

We wandelen tussen de wilde grassen, Zonnehoed in verschillende kleuren, Verbena en Sedum en komen uiteindelijk in het aangrenzende Sterrebos. Het oorspronkelijke bos is in 1765 aangelegd.

We staan even stil bij de blauwe muziekkoepel in Amsterdamse Schoolstijl naar ontwerp van Siebe Jan Bouma, die in de stad diverse fraaie gebouwen heeft ontworpen. Ik ben van plan om even op het podium van de koepel te gaan staan, maar helaas is de trap als toilet gebruikt.

We gaan over een houten vlonderbrug en lopen over de smalle paden door het bos. Tussen de bomen door zien we de hoge muren en afzetting van het naastgelegen Psychiatrisch Centrum Dr. S. van Mesdag.

Joods monument van Edu Waskowsky

We wandelen het bos uit en we komen langs een immens beeldhouwwerk, bestaande uit zes grote handen. Het Joodse gedenkteken is ter nagedachtenis aan de omgekomen Joodse Groningers tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Ooit stond op deze plek een watertoren, maar sinds 1977 staat hier het monument van de Pools-Groningse kunstenaar Edu Waskowsky. Het aanvankelijke ontwerp van het gedenkteken zou bestaan uit zeven handen, maar één hand werd niet voltooid, omdat de kunstenaar vroegtijdig overleed in 1976. Eén sokkel bleef leeg.

“In Groningen was voor de Tweede Wereldoorlog een bloeiende joodse gemeenschap. Vooraanstaande joodse inwoners waren Aletta Jacobs, de eerste vrouwelijke medicijnen studente en de schilder van de Haagse School Jozef Israëls. In de Folkingenstraat kwam in 1906 een grote synagoge. Veel van de joodse inwoners zijn omgekomen tijdens de Tweede Wereldoorlog”

Psychiatrisch Centrum Dr. S. van Mesdag

We wandelen even verder en staan voor het gigantische poortgebouw van de Van Mesdagkliniek, dat plek heeft voor ongeveer 260 tbs-patiënten. Voor 1951 was het een “gewone gevangenis” en werd daarna omgevormd tot forensisch psychiatrisch centrum. Het imposante gebouw is naar ontwerp van architect en Ingenieur Johan Metzelaar, die veel faam genoot als de architect van de koepelgevangenissen in Arnhem en Breda. De Van Mesdagkliniek heeft het hoogste beveiligingsniveau, waarmee het geschikt is voor de opvang van de zwaarste tbs-patiënten.

Helperdiepje

We steken de weg over en we lopen langs het water van het Helperdiepje. We gaan over een lang vlonderpad dat uitkomt bij een brug. We komen langs houten huizen, die tijdens de Wederopbouw zijn gebouwd met hout uit Finland. We komen weer bij de weg waar de Van Mesdagkliniek aanligt en steken de weg wederom over en komen nogmaals langs het Helperdiepje. We wandelen langs de oude cipierwoningen van het psychiatrisch centrum.

Architect Eelkema

We lopen verder door de wijk Helpman langs woonhuizen en kleine bedrijfjes. Midden in de wijk vind je nog een echt familiebedrijf hoefijzerfabriek Werkman Horseshoes.

Op de Moddermanlaan komen we twee fraaie gebouwen tegen. Op de Moddermanlaan 40 staan we voor het golvende dak van het Helperbad. Het zwembad uit 1924 is van de hand van architect M.G. Eelkema. Hij ontwierp diverse gebouwen waaronder veel villa’s in en rond Groningen. Ook ontwierp hij het voormalige winkelpand op nummer 9. Hij is daarbij geïnspireerd door de Amsterdamse Schoolstijl.

Villa’s aan de Verlengde Herenweg

We komen weer bij de Verlengde Hereweg waar we een tijdje langs blijven lopen. Aan dit deel van de weg ligt een aantal sfeervolle villa’s. We staan voor Villa Gelria, het voormalige woonhuis van de Groninger industrieel Scholten. Hij richtte 24 fabrieken op in onder andere suiker en aardappelmoutwijn. De villa werd ontworpen door de huisarchitect van Scholten Jan Maris. Hij ontwierp ook het beruchte Scholtenshuis aan de Grote Markt, dat in de Tweede Wereldoorlog als gevangenis werd gebruikt door de Duitsers. Tevens ontwierp hij De Scholtenskoepel, een theekoepel aan het begin van de Hereweg.

Villa Gelria heeft diverse bewoners gehad. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was de lokale leiding van de SS er gevestigd en was het het kantoor van Koop Tjuchem, het voormalig bouwbedrijf dat een belangrijke rol speelde in het bouwfraudeschandaal in het begin van 2000.

We steken de Verlengde Herenweg over en nemen het Espad. We lopen verder tussen de villa’s en de bungalows. We verlaten de bebouwing en wandelen langs volkstuintjes en komen bij de begraafplaats Esserveld met de mooiste toegangspoort, die ik bij een begraafplaats heb gezien.

Begraafplaats Esserveld en buurtschap Essen

We wandelden onder de poort door met de typische belettering in Amsterdamse Schoolstijl. Op het bankje aan het begin van de begraafplaats gaan we even zitten en hadden prachtig uitzicht op het poortgebouw met oranje dakpannen. Het is ontworpen Siebe Jan Bouma. De begraafplaats is bijna honderd jaar oud. De eerste begrafenis in 1924 was van de oud burgemeester van Groningen Van Ketwich Verschuur. Nog een weetje is dat Esserveld de duurste begraafplaats is van Nederland om begraven te worden.

We vervolgen onze route en verlaten de stad Groningen en wandelen door het buurtschap Essen. Ik vind het een flink contrast om eerst tussen de villa’s te lopen en nu te struinen door het Groningse landschap met boerderijen.

Ooit stond hier het vrouwenklooster Yesse. We worden ingehaald door een hardloper. We wandelen tussen de landerijen en in de verte zien we een ooievaarsnest met twee ooievaars.

Mysteries van Helperzoom

We verlaten het schattige buurtschap en lopen weer richting de bungalows. We komen weer in de stad. In de Helperzoom en passeren we een ecologisch kunstwerk van natuurkunstenaar Will Beckers. Het is een combinatie van cortenstaal en vlechtwerk van hazelaars. Het werk is elk jaargetijde daardoor weer anders. De ruimte van het kunstwerk dient ook als schuilplaats voor eekhoorns en andere kleine beestjes in dit gebied.

Coendersborg

We lopen verder langs het water en wandelen daarna achter een oude dame. Ze stopt en laat ons passeren en zegt “er zijn altijd mensen die sneller wandelen”. We gaan over een bruggetje en komen bij partycentrum Coendersborg. Ooit stond hier een slot van de familie Coenders. We struinen om het fraaie gebouw heen en komen weer op het pad, waar we de oudere dame weer treffen en lacht even na deze tweede ontmoeting.

Huis Groenestein

Al snel komen we bij het volgende buitengoed, Huis Groenestein. Het is in 1685 laten bouwen door de welgestelde Lucas Alting. Het huis is particulier bezit, maar het park is eigendom van de gemeente en vrij toegankelijk als wandelpark.

We wandelen langs het landhuis en door het park met grote monumentale bomen. In dit plantsoen vind je veel eekhoorns, egels en vogels.

Helperpark en Euroborg

We verlaten het groen en wandelen het laatste deel van de route. We lopen richting het voetbalstadion de Euroborg, het stadion van FC Groningen. Dit stadion werd gebouwd in plaats van het Oosterparkstadion, die in de Groningse Oosterparkwijk stond.

We lopen onder de Helperzoomtunnel door en komen bij het Helperpark. Het nieuwe park is in 2019 opgeleverd en is bedoeld om het sportcentrum te verbinden met de woonwijk de Linie. Het park met veel fleurige bloemen en planten spreekt me aan. Ik vind het wel iets weg hebben van de tuin van de Kempkensberg bij het DUO gebouw. We wandelen tussen de Euroborg en de Mediacentrale door en gaan verder langs het water van het Winschoterdiep. De route maakt nog een ommetje door de wijk de Linie. Wij zijn wel even uitgewandeld en besluiten om af te slaan naar het startpunt bij station Europapark.

Wandelroute

Wil je ook wandelen op de grens van stad en land en genieten van natuur en architectuur in en rond de stad Groningen? Kijk hier voor de wandelroute en hier voor de gids. Wil je nog meer weten over de geschiedenis van de wijk Helpman? Dan vind je hier een “Historische wandeling Helpman” gemaakt door het Wijkcomité Helpman.