Tijdens de kerstvakantie loop ik door de straten van Harderwijk. Het is zeker vijfentwintig jaar geleden dat ik hier voor het laatst was, en dat merk ik meteen. Harderwijk ken je misschien vooral van het Dolfinarium. Maar al na een korte wandeling door de stad besef ik dat dit beeld tekortdoet. Deze oude Hanzestad heeft veel meer te bieden dan ik me herinner.
Het historische centrum voelt compact en uitnodigend, met smalle steegjes, kleine pleintjes en een duidelijke band met het water. Harderwijk was ooit een vissersplaats en die geschiedenis is nog overal voelbaar. In deze blog neem ik je mee langs vijf redenen waarom deze stad een bezoek meer dan waard is. Van het Marius van Dokkummuseum en het Stadsmuseum Harderwijk tot het oude centrum waar je vanzelf blijft rondlopen. Ik schuif aan bij één van de visrestaurants. Onderweg ontdek ik onverwachte kunstwerken. Bijvoorbeeld de bronzen beelden die verspreid door de stad staan. Elk beeld vertelt een stukje geschiedenis.
Wandelen door de historische binnenstad
Ik ben in de kerstvakantie in Harderwijk en merk meteen hoe sfeervol de oude binnenstad is. Harderwijk is een voormalige Hanzestad. Dat zie je overal terug. Je ziet het in de historische gebouwen, de smalle steegjes en de gezellige pleintjes. Tijdens mijn wandeling kom ik langs de Vischpoort en de Vischmarkt. Natuurlijk wandel ik over het Grote Plein bij het Oude Stadhuis. Ook de Academiepoort is leuk om te zien, een herinnering aan het verleden van de stad als universiteitsstad.
In de kerstperiode voelt Harderwijk extra knus. Op de Smeepoortenbrink staat een kerstboom. Hij is versierd met oude vintageblikken als kerstballen. Er staan kunstschapen met kerstslingers. Deze slingers doen hun wol denken aan echte schaapjes. Er is ook een schaapsherder bij.
Marius van Dokkummuseum
Eén van de redenen waarom ik Harderwijk bezoek, is het Marius van Dokkummuseum. Het museum is gevestigd in het Vischpoortgebouw, een historisch pand dat vroeger deel uitmaakte van de stadsmuur. Die plek past goed bij het museum: kleinschalig, overzichtelijk en met een duidelijke eigen sfeer.
Het museum opende in 2018 en werd officieel geopend door André van Duin. Marius van Dokkum is daarmee de enige levende Nederlandse kunstenaar met een eigen museum, wat het bezoek meteen bijzonder maakt.
Van Dokkum schildert figuratief en zijn werk zit vol humor. Tijdens mijn bezoek merk ik dat ik vaak eerst moet lachen. Daarna ga ik pas echt kijken naar wat hij laat zien. De schilderijen tonen herkenbare mensen en alledaagse situaties, vaak met een kleine, verborgen boodschap. Een mooi voorbeeld daarvan is een vierluik over burenruzies, waarvoor hij zich liet inspireren door het televisieprogramma De Rijdende Rechter. Rechter Visser sprak zelfs een oordeel uit over het schilderij, waarbij hij bepaalde waar de erfgrens liep.
Hij laat zich onder andere inspireren door Henk Helmantel en Jopie Huisman. Die invloed zie ik vooral terug in zijn stillevens, zoals schilderijen van werkhandschoenen en kinderschoentjes.
In het museum krijg ik een goed beeld van zijn veelzijdigheid. Ik zie werk uit verschillende genres: stillevens, kinderschilderijen, humoristische taferelen en landschapsschilderijen van zijn geboorteplaats Andijk in West-Friesland. Een opvallend werk is zijn eigen interpretatie van De Nachtwacht. Het is duidelijk geen kopie van Rembrandt, maar een eigentijdse versie waarin hij zijn eigen stijl en humor heeft verwerkt. Daarnaast ontdek ik dat Van Dokkum niet alleen schilder is, maar ook beeldhouwer.
Het museum is relatief klein. Het werkt met een wisselende collectie. Dit maakt het aantrekkelijk om later nog eens terug te komen.
Naast de schilderijen bekijk ik ook de film die in het museum wordt vertoond. Daarin zie ik beelden van de opening van het museum, maar ook een andere kant van de kunstenaar. Zo wordt zijn vrijwilligerswerk in een Korsakovkliniek getoond, waar hij patiënten tekent. Dat geeft een mooi en persoonlijk beeld van de mens achter de kunstenaar.
Stadsmuseum Harderwijk
Een museum dat ik in Harderwijk zeker niet zal overslaan, is het Stadsmuseum Harderwijk. Het museum is gevestigd in een historisch pand in het oude centrum, op loopafstand van de Markt.
Mijn bezoek begint met een film en dat is meteen anders dan anders. Ik bevind me als het ware in een oud pension “Pension Harderwijk”, waar verschillende gasten neerstrijken. Zij staan symbool voor mensen die een belangrijke rol hebben gespeeld in de geschiedenis van Harderwijk.
Zo ontmoet ik onder andere een wees en een visser. Ik ontmoet ook een soldaat van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger. Dit past bij Harderwijk als voormalige garnizoensstad. Daarnaast ontmoet ik een Joodse violist. Elk personage vertelt een eigen verhaal en samen geven ze een goed beeld van de stad door de eeuwen heen.
Na de film word ik uitgenodigd om plaats te nemen in een soort bar. Daar kan ik bij de gasten aan een tafeltje gaan zitten. Hier wordt het verhaal verder verteld en komt de geschiedenis echt dichtbij. Het is interactief, waardoor je op een leuke manier veel te weten komt van de Harderwijk.
Verder door het museum ontdek ik verschillende stijlkamers, die horen bij de gasten uit de film. In deze ruimtes worden hun verhalen verder uitgediept. Ik leer meer over het dagelijks leven van vroeger. Ook krijg ik inzicht in de keuzes en de omstandigheden van die tijd. Het museum weet geschiedenis persoonlijk te maken, zonder dat het zwaar of ingewikkeld wordt.
Ik bezoek ook de tijdelijke tentoonstelling van rechtbanktekenaar Petra Urban. Hier maak ik kennis met haar oeuvre en achtergrond, waaronder haar opleiding aan de kunstacademie. De tentoonstelling laat zien hoe breed haar werk is. Ik word meegenomen langs verschillende rechtszaken die zij heeft vastgelegd: van bekende criminelen tot verwarde personen en indringende femicidezaken.
Beeldenroute door de binnenstad van Harderwijk
Iets wat ik in Harderwijk niet mag missen, is de beeldenroute door de oude binnenstad. Ik loop van plein naar plein en zie overal bronzen beelden die een stukje geschiedenis van de stad laten zien. Elk beeld markeert een historische plek. Het toont een belangrijk moment en sluit vaak aan bij de verhalen in het Stadsmuseum Harderwijk.
Bij de oude synagoge sta ik stil bij een bronzen beeld van een violist. Het beeld is een eerbetoon aan Ezechiël de Lange. Hij was een Harderwijker die in 1943 samen met zijn vrouw werd gedeporteerd. Beiden komen om in Sobibor. Het beeld toont hem met lege handen, als symbool dat de muziek stopt. In het museum kan ik zijn originele viool zien en horen welke muziek hij het liefst speelt.
Een ander beeld laat een jong, verliefd vissersstel zien. Het meisje kust haar visser terwijl hij straks op zee gaat. Twee jonge Harderwijkers, Tess Müller en Liam Dijkhuizen, stonden model voor het beeld. Het verwijst naar de visserij in Harderwijk en het dagelijks leven van de vissersvrouwen.
Hieronder vind je de beeldenroute.
Vis eten in Harderwijk
Harderwijk ligt aan het Veluwemeer en is van oudsher een belangrijke visserstad. Eeuwenlang vormde de visserij de ruggengraat van de lokale economie. Terwijl de mannen met hun botters op het water waren, zorgden de vissersvrouwen thuis voor het gezin en de handel. Ik kan me nog goed herinneren hoe ik vroeger met mijn moeder en oma in Harderwijk vis ging eten.
Nu strijk ik neer voor een vis 12-uurtje bij restaurant Johannes. Ik geniet van een tonijnsalade, een klein vissoepje en natuurlijk paling. Al ruim 100 jaar staat Johannes bekend als dé plek voor de lekkerste vis in Harderwijk. Voordat ik het restaurant binnenstap, haal ik eerst nog een haring met uitjes bij de kraam ernaast.
Volg me ook via
Vera Wandelt 