Tijdens een weekendje in Veendam, waar ik verblijf bij Hotel Parkzicht, besluit ik de Winkler Prinsroute te lopen. Het is een wandeling van ongeveer zes kilometer door het oude centrum, langs historische gebouwen, kunstwerken en interessante plekken. Het is een weekend in oktober, zo’n 17 graden en de bomen kleuren rood, geel en bruin. Perfect weer om de Parkstad Veendam te bezoeken.

Start bij vanBeresteyn

De wandeling begint bij vanBeresteyn, het culturele hart van Veendam. Hier komen theater, bibliotheek en het Veenkoloniaal Museum samen. Het museum is gevestigd in de voormalige Rijks Hoogere Burgerschool ontworpen door J.A. Vrijman in 1911. Het werd opgericht door Anthony Winkler Prins, de beroemde encyclopedist. Hij speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van Veendam. Voor het museum staat een standbeeld van Winkler Prins.

Omdat het museum pas om 13.00 uur opengaat, besluit ik eerst de route te wandelen. Later kom ik terug voor een bezoek aan het museum.

De architectonische wijk Tussendiepen

Vanaf vanBeresteyn loop ik naar de wijk Tussendiepen, waar de huizen in Amsterdamse School-stijl meteen opvallen. Het is een eclectisch geheel van architectuurstijlen. Geen enkel huis lijkt op het andere. Ik zie woningen met ronde vormen, rieten daken en sierlijk metselwerk. Aan de Jacob Bruglaan valt een bijzonder huis op in Amsterdamse School-stijl, met een rieten kap. Het pand dateert uit 1918 en is ontworpen door architect E. Brader. Voorheen was hier de Dienst Gemeentewerken gevestigd. Nu huisvest het een centrum voor dagbesteding. In het bijbehorende winkeltje kun je cadeaus kopen die door de cliënten zijn gemaakt.

In Tussendiepen valt elk huis op door unieke details, van ronde vormen tot sierlijk metselwerk en rieten daken.

Via een smalle poort in de Nieuwstraat kom ik bij een buurt met nieuwbouwhuizen. Hier staan lage woningen met kleine voortuinen. Opvallend veel katten lopen hier rond. Een kleine zwart-witte kat met een heel dun staartje komt vrolijk miauwend naar me toe. Ze rolt even over de straat en laat me zelfs haar buikje aaien.

Ik vervolg mijn wandeling over het Oosterdiep, waar karakteristieke huizen staan met Jugendstil-details en mooie glas-in-loodramen.

Station Veendam en Jonkerloods

De route leidt me naar het station van Veendam. Via een lange laan van eikenbomen die hun herfsttooi laten zien. Op de rotonde staat een klassieke lantaarnpaal. Het station van Veendam stamt uit 1909 en is waarschijnlijk ontworpen door E. Cuypers. Het kreeg later een overkapping over het perron. In het stationsgebouw is de organisatie van de Museumspoorlijn S.T.A.R. gevestigd. De nostalgische treinen rijden naar Musselkanaal en Stadskanaal.

Voor het station staat het kunstwerk Het Lichtobject van Hans Rikken. Achter het station staat het beeld L’Incontro van Wim Steins uit 2005. Tot 2011 stond het beeld in de stationshal. Buiten komt het nu goed tot zijn recht.

Naast het station ligt de Jonkerloods, tegenwoordig het busstation van Veendam. Oorspronkelijk werd het rond 1909 door Jurgen Jonker opgericht als overslaghal voor goederenvervoer. De oude overkapping geeft het gebouw een historische uitstraling en maakt het busstation tot een opvallend bouwwerk.

Broedplaats in de oude Turfcentrale

Vervolgens loop ik naar de oude Turfcentrale. Dit is een industrieel gebouw waar vroeger turf werd verwerkt. Nu werken er kunstenaars en ambachtslieden. In de hal ruikt het naar klei en koffie. Aan de linkerkant is een pottenbakkersworkshop van ‘Mokkie’ bezig. Een paar mensen zitten geconcentreerd achter draaischijven, hun handen glijden door natte klei. Op de tafels staan schalen en mokken te drogen.

Ik wandel verder door de lange gang met een granitovloer. Achter me hoor ik het tikken van een wandelstok. Een oudere man komt langzaam binnen. Hij stelt zich voor als Ben, 84 jaar. Hij huurt een klein atelier in het oude keukentje van de Turfcentrale. Aan de deur hangt een bordje met in sierlijke letters: B&. Binnen zie ik potten met kwasten op het oude aanrecht en aan de muur hangen litho’s en kleine schilderijen. Hij geeft een korte rondleiding door zijn kleine artelier.

Bocht Oosterdiep en haventje

Bij de Bocht van het Oosterdiep kom ik langs een klein haventje met een oud schip. Het is één van die hoekjes in Veendam waar de tijd even stil heeft gestaan.

Raadhuis en Julianapark

Verderop loop ik langs het Raadhuis, gebouwd in 1919 met rood-witte luiken in neorenaissancestijl. Het gebouw herinnert aan de welvaart van de stad in de tijd van de turf- en industrieperiode. Het naastgelegen Julianapark ligt er rustig bij. In de vijver staat het beeld van een zeemeermin. Het is gemaakt door Pieter Starreveld in 1963. Twee meerkoeten zwemmen sierlijk naar me toe, waarschijnlijk op zoek naar een stukje brood.

Kerk, braderie en Beneden Westerdiep

Langs het Evert Bosplantsoen loop ik naar de Nederlands Hervormde Kerk, een statig gebouw waar Winkler Prins ooit predikant was. In de Kerkstraat is een kleine braderie, met kraampjes vol streekproducten en boeken. Verderop bij het Beneden Westerdiep bevinden zich cafés en uitgaangsgelegenheden, waar de stad ’s avonds tot leven komt.

Hertenkampstraat en Ubbo Wilkens-fontein

Aan de Hertenkampstraat ligt de voormalige ULO-school, nu Noorderpoortcollege, met ervoor het Hertenkamp, waar herten vrij rondlopen. Het is een rustig stukje groen midden in de stad, waar de dieren ontspannen grazen terwijl je er langs wandelt. Rondom het hertenkamp staan enkele woningen. Eén van deze is een huis uit 1923 van architect Wiertsema. Iets verderop staat de Ubbo Wilkens-fontein. Deze fontein werd geplaatst in 1934 dankzij een legaat van de vroegere burgemeester.

Het hertenkamp in de stad voelt bijna als een oase van rust, waar herten grazen tussen historische huizen.

Warme chocolademelk met slagroom bij Afterbeat Coffee

Na de wandeling is het tijd voor een pauze. Ik loop naar Afterbeat Coffee, vlakbij het museum, en ik bestel een warme chocolademelk met slagroom. Het café is ruim opgezet. Achter de koffiebar vertelt een vriendelijke meneer dat Afterbeat een sociale onderneming is. Jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt worden hier opgeleid tot bijvoorbeeld barista. Het is een ontmoetingsplek voor jong en oud.

Veenkoloniaal Museum

Om één uur ga ik het Veenkoloniaal Museum binnen. Ik ben de eerste bezoeker van het museum en een meneer achter de balie scant mijn Museumkaart. Het gebouw alleen al is prachtig. Het heeft ruime gangen met granitovloeren. Een centrale trap komt uit bij een groot glas-in-loodraam. Het gebouw heeft hoge plafonds. Er is veel oog voor detail. De stijlkamers in het museum laten zien hoe men in de Veenkoloniën leefde.

De vaste tentoonstelling gaat over Anthony Winkler Prins, de geschiedenis van de turfindustrie en de productie van strokarton. Je ziet hoe de kanalen, schepen en werkplaatsen verbonden waren en hoeveel invloed deze industrie had op de stad.

Eén van de leukste plekken vind ik het nagebouwde oude straatje, compleet met een kruidenierswinkel en een café. Achter het café ga ik met een trap omhoog naar de tweede verdieping, waar de tentoonstelling verdergaat. Hier zie je de verhalen van de strokartonindustrie, foto’s van arbeiders en oude machines.

In een aparte bioscoopzaal kun je films bekijken over de vroegere Sociëteit Veenlust. Het was een prachtig gebouw. Helaas is het gesloopt en heeft het plaatsgemaakt voor een modern appartementencomplex. De bioscoopzaal zelf is nagebouwd, zodat je een goed idee krijgt van hoe het sociale leven er destijds uitzag.

De tijdelijke tentoonstelling Amsterdamse School & Zo gaat niet alleen over de gebouwen, maar ook over de bewoners. Hoe wonen zij hier? Waarom kozen ze dit huis? En welke ornamenten vinden ze het mooiste? Het geeft een persoonlijk gezicht aan de architectuur in Zuid Oost Groningen.

De tijdelijke tentoonstelling Amsterdamse School & Zo is helaas niet meer te bezoeken. Kijk op de website van het Veenkoloniaal Museum voor de meest actuele wisseltentoonstelling.

Daarnaast zijn de werken van Hansje Guurink (Bijdehansje) te zien. Haar aquarellen laten kinderen, dieren en natuur zien in sprookjesachtige scènes. De schilderijen hangen op ooghoogte van de jongste bezoekers, zodat zij de verhalen van dichtbij kunnen beleven. Hansje Guurink is ook aanwezig om voor te lezen uit haar boeken. Er is daarom opvallend jong publiek aanwezig in het museum.

Wandelroute Winkler Prins

Wil je zelf wandelen in de voetsporen van Winkler Prins? Kijk hieronder voor de wandelroute. De papieren versie van de route is verkrijgbaar bij vanBeresteyn.

Volg me ook via 

• Facebook
• Instagram
• X